Geografia w Szkole | 07 październik 2008
* Pokazana okładka tytułu jest aktualną okładką tytułu Geografia w Szkole. Kiosk24.pl nie gwarantuje, że czytany artykuł pochodzi z numeru, którego okładka jest prezentowana.
System ukrytych miejscowości został stworzony w ZSRR w latach 30. i 50. XX wieku. Impulsem rozwoju tego systemu stała się szczególnie II wojna światowa, a po niej zimna wojna i związana z tymi wydarzeniami rywalizacja dwóch mocarstw w dziedzinie broni masowego rażenia. Stąd też większość tego typu jednostek w Rosji powstała w okresie 1945–1960. Aż do lat 90. XX wieku były one znane tylko ze słyszenia.
Jeszcze do niedawna na wielkiej mapie Rosji nie było takich miast, jak Snieżyńsk, Sarow, Zariecznyj, Triechgornyj i jeszcze innych 39 miejscowości. Przez pół wieku żyli tam, pracowali i umierali ludzie będący najlepiej wykształconą grupą rosyjskiego społeczeństwa: fizycy atomowi, chemicy i inżynierowie. O miejscowościach tych oficjalnie świat dowiedział się na początku lat 90. XX wieku. W rosyjskim prawie znane są pod nazwą ZATO (ЗАТО – Закрытые адми-нистративно-территориальые образования).
Historia rozwoju ZATO
System ZATO został stworzony w Związku Radzieckim w latach 30. i 50. XX wieku. Jego powstanie jest ściśle związane z totalitarnymi rządami epoki Stalina, powstawaniem gułagów i masowymi represjami tamtych lat. Niektórzy historycy uważają, że nie należy wiązać powstawania osiedli tego typu z totalitarnym systemem doby stalinowskiej, gdyż już w przedrewolucyjnej Rosji, w mniejszej lub większej tajemnicy, istniały miejscowości o funkcji obronnej. Za takie można uważać miasta-twierdze, stanice kozackie, centra ekspansji na nowo przyłączanych lub kolonizowanych ziemiach. Bliskie statusem do ZATO w XIX i początkach XX wieku były wojenne twierdze takie, jak np.: Kronsztad, Sewastopol czy Kars (obecnie na terenie Turcji). Niektóre współczesne tajne osiedla pokrywają się z systemem wojskowych osad, które powstały w części zachodnich i południowych guberni Rosji w la tach 1810–1857. Osiedla wojskowe, których inicjatorem budowy był Aleksy Arakczajew, znane były z surowej dyscypliny i miały złą sławę; szczęściarzami byli ci, którym udało się z nich wyrwać. Ponadto tego typu osiedla istnieją w krajach demokratycznych takich, jak Stany Zjednoczone (poligony wojskowe w Nevadzie) czy Francja (atol Mururoa w za morskim terytorium Polinezji Francuskiej).
(...)
Marian Dziadek
Artykuł w całości znajduje się w plikach PDF w dziale Opis w ofercie tytułu Geografia w Szkole
Wróć do czytelni